Er zijn high-end systemen, en er zijn high-end systemen. We hebben eerder al een luidsprekerset van het Nederlands Kharma beluisterd. Een set die we destijds met Chord hadden gecombineerd (linkje). Erg goed. Nu hebben we de kans gehad naar een compleet systeem van Kharma te luisteren: luidsprekers, subwoofers, voorversterker, eindversterkers én bekabeling.
We zijn afgereisd naar Hilversum, Rhapsody. Een bekende winkel onder leiding van Harry van Dalen. Rhapsody richt zich uitsluitend op high-end audio en als we Harry mogen geloven, dan blijft dat ook zo. Het is een gepassioneerde muziekliefhebber en houdt van apparatuur die de nuances weet te brengen.
Kharma Exquisite
Vandaag luisteren we naar de volgende set:
- Exquisite Midi luidspreker: ?68.000 per paar
- Exquisite Midi subwoofer: ?20.000 per stuk (er stonden er twee)
- Exquisite P-1000 voortrap: ?80.000
- Eqxuisite MP-1000 mono eindversterkers: ?80.000 per paar
- Enigma Extreme signatuur bekabeling: onbekend wat er lag…
Het gros van de apparaten is gloednieuw. En de gehele lijn komt uit het bovensegement van Kharma. Dat is te zien aan de afwerking, de formaten én de prijzen. Er staat volgens collega Michael van Polen zeker 300.000 euro aan hifi. Indrukwekkend, maar dat hoeft zeker niet te betekenen dat de set ‘klopt’. Dat de set muziek maakt waar je stil van wordt. Dat de set swingt als het moet. En dat hij ook op laag volume nog body en ambiance weet te realiseren.
Muziek!
Maar we kunnen heel kort zijn: al na de eerst noten van het kerkorgel dat Harry opzet, weten we het: dit ís bijzonder. Deze Exquisite-set weet zonder enige twijfel muziek te maken. En op een héél ander niveau dan Avalon met Spectral en MIT-bekabeling. Zonder twijfel ook mooi, maar dit is een segment hoger.
Waar liggen de verschillen in? De afwezigheid. De ruimte waarin we zitten verdwijnt… de Kerk waarin de muziek is opgenomen verschijnt… De grootsheid. De subtiliteit geven de Kharma’s moeiteloos weer waar het wenselijk is. De dynamiek spat eraf waar het moet en de Exquisites lijken wel over een onuitputtelijke bandbreedte te beschikken. Deze set lijkt echt nooit te willen stoppen. En dat is een bijzonder gevoel.
Eén van de momenten waarbij we echt verbaasd waren, was bij een zeer oude opname van Jimi Hendrix. 1969 volgens Harry van Dalen. Zeker niet de mooiste opname: veel ruis, wat korrelig. Maar zelfs dat is prima afspeelbaar op de Kharma-set. Helemaal niet rauw, bits of schel. Juist vol, energiek en opzwepend. Het waanzinnige gitaarwerk van Hendrix was ook nu weer een lust voor het oor. Wij vinden het van lef getuigen om dat op een set van drie ton te spelen!
Twee subwoofers
Harry van Dalen had twee subwoofers neergezet. Uiteraard was de vraag: is het nodig? “Nee, het is niet nodig. Waarom doe ik het dan? Omdat het kan!” Natuurlijk zat er een filosofie achter. De subwoofer ondersteunt de Exquisite Midi’s. Niet in fundament – dat lukt deze speakers uitstekend – maar juist met het creëren van ruimte. Zonder sub is het erg goed. Met sub waant de luisteraar zich echt in een andere ruimte. Hoe komt dat? Volgens Harry door de extra harmonischen die de sub wél kan weergeven. Informatie die je niet direct hoort, maar wel merkt… en voelt blijkt bij een heftig stuk kerkorgel.
Vergeet specificaties
Ik ga nu gewoon niet de specificaties opdreunen. Waarom niet? Omdat het helemaal niet boeiend is in dit segment. Deze apparatuur is no-compromise gemaakt. Natuurlijk zijn de specificaties indrukwekkend. Heftig. Onaards. Buiten proportie. Maar wie een Bentley of een Maybach koopt, gaat ook niet over het aantal pk’s praten. of over de luchtvering… dat zit gewoon goed. Ga zitten. Pak uw cd’s, lp’s of harde schijf en ga luisteren. Dan weet u wat deze set kan… en waard is!
Conclusie
Wat een apparatuur heeft Kharma in de markt gezet met de Exquisite-lijn. No-compromise op gebied van weergave. Er staat werkelijk niets meer tussen de bron en de luisteraar. We hebben zelden zo’n ongekleurde, soepele, dynamische en subtiele weergave van muziek meegemaakt. Er zijn luidsprekers die grootser kunnen weergeven. Maar zo écht, in proportie en dynamisch… dat komen we niet vaak tegen. Wereldklasse. En dat uit Nederland. Een merk om trots op te zijn!
Hoe doet dit het vergeleken met de Sonus Faber Aida ?
Is heel vergelijkbaar eigenlijk. Denk dat de Fabers iets meer rust hebben, maar de Kharmas iets opener spelen.
Hallo Derk Jan.
GIP systemen kun je in nederland bij audiolife beluisteren. Hier de link: http://audio-life.nl/
Beste Maurice,
Je hebt me wel nieuwschierig gemaakt over WE systems, keek eens op internet en vond 2 bedrijven die speakers en versterkers maakte die er op lijkt, denk dat je het al kent, GIP laboratory en silbatoneacoustics. Maar kijk of er eens een mogelijk is om eens naar te luisteren. Maar ben wel overtuigd dat er nu ook hifi bestaat die goed klinkt, zelf vind ik bijv. Mark Levinson prachtig spul maakt. Maar ieder zijn of haar spaak.
Groetjes Derk Jan
Beste Jaap.
Met interesse heb ik je artikel over de Bowers & Wilkens fabriek gelezen. Het toeval wil dat ik je een interessante anekdote kan vertellen over Laurence Dickey, ontwerper van de legendarische B & W Nautilus.
Een tijdje geleden was dhr. Dickey bij Silbatone in Korea om wat W.E. set ups te beluisteren. Bij het zien van het W.E. Mirrophonic 2 systeem moest hij eerst lachen.
Hij had geen flauw idee wat hem te wachten stond. Nou, na het luisteren van Led Zeppelin verstomde het lachen heel snel! Later op die dag gaf dhr Dickey toe verliefd te zijn geworden op het W.E. Mirrophonic 2 systeem.
Beste Jaap.
Met afmetingen van ca. 1,70m x 1,60m x 1m (B x H x D) en een gewicht van meer dan 500Kg per stuk is zoiets inderdaad niks voor een gemiddelde huiskamer.
Wat de prijs voor een dergelijk systeem is, is moeilijk te zeggen. Reken echter op minimaal 200.000,- Euro voor alleen de luidsprekers. Met passende W.E. versterkers erbij kom je op meer dan 350.000,- Euro.
Bij mijn weten wordt er momenteel wereldwijd geen compleet Mirrophonic stereo systeem aangeboden. Je kunt op zoek gaan naar de losse componenten, en zoals ik doe stad en land uitkammen, maar dat is een jarenlange zoektocht zonder garantie op succes.
Een andere mogelijkheid is de aziatische verzamelaars markt. Maar dan betaal je voor de losse componenten de hoofdprijs. Een W.E.
594A midden/hoog hoorndrijver gaat vanaf ca. 20.000,- per stuk van de hand. Soortgelijke prijzen gelden overigens ook voor de andere componenten. Een paartje W.E. 86C eindversterkers is vandaag de dag niet voor minder dan 60.000,- Euro te krijgen. W.E. spullen zijn tegenwoordig astronomisch duur op de verzamelaars markt.
Als je betaalbaar spul wilt vinden, dan zul je moeten uitwijken naar andere bronnen. Ja hoor, ze zijn er nog wel, maar het wordt helaas jaar voor jaar moeilijker om iets bruikbaars te vinden.
mijn eigen bronnen zal ik natuurlijk niet prijsgeven, want ook die zijn bijna opgedroogd.
Hier een link naar een Mirrophonic 2 systeem.
http://www.silbatoneacoustics.com/mirro.html
Dag Maurice,
Leuke link. Ziet er indrukwekkend uit! Het zal inderdaad een ongelooflijke staging en dynamiek geven. Met name door het hoge rendement van hoornsystemen. Ik blijf er echter bij dat het geen systeem is voor de woonkamer. Wie echter een luisterruimte heeft, zou het kunnen overwegen. Wat is de prijs van een WE-systeem?
Beste Derk Jan.
Ik ben bang dat ik jouw vraag niet afdoende kan beantwoorden. In feite weet niemand hoe het komt dat uitgerekend die oeroude W.E. systemen zo buitenaards mooi klinken. Er zijn een paar aziatische bedrijven die soms al sinds tientallen jaren bezig zijn met het ontrafelen van oude W.E. speakers om deze dan exact te kunnen nabouwen. En pas sinds een paar jaar komen sommige replicas klankmatig in de buurt van de originele W.E. speakers. Ik denk dat dit heel goed aantoont dat “reverse engineering” alleen niet voldoende is om achter de geheimen van W.E. te komen.
Velen hebben dat geprobeerd en faalden.
In sommige opzichten is de technologie inderdaad erop vooruitgegaan. Dit geldt met name voor de signaalbronnen. Voor wat betreft versterkers en luidsprekers valt de technologische vooruitgang best wel tegen.
Op beurzen zul je niet vaak een W.E. systeem tegen het lijf lopen. De mainstream beurzen kun je vergeten. De enige mainstream beurs waar sinds enkele jaren W.E. systemen te beluisteren zijn is de High End in München.
De enige alternatieven zijn het Europees Triode Festival (ETF) of het Frickelfest in Duitsland. Daar heb je kans een W.E. systeem te kunnen horen. Vaak spelen de W.E. systemen op beurzen slechts suboptimaal. Ook het W.E. systeem dat dit jaar op de High End in München te zien en te horen was speelde onder zijn niveau.
Als je echt een geoptimaliseerd W.E. wil horen, dan zul je contact moeten opnemen met een W.E. liefhebber om te gaan luisteren.
Helaas is mijn eigen W.E. systeem nog niet compleet. En het zal ook nog wel eventjes duren voordat ik alle componenten bij elkaar heb om er iets bruikbaars van te maken. Ik streef naar een Western Electric Mirrophonic 2 systeem en als dat lukt, dan is dat het enige Mirrophonic 2 systeem in heel Europa.
Beste Maurice
Wat maakt WE dan volgens jou zo goed? Je zou verwachten dat in zeg maar rond 70 a 80 jaar technologie vooruit is gegeaan zoals bij auto’s. Maar zal eens opletten als er z’n set op een show staat.
Groetjes, Derk Jan
Beste Derk Jan.
German Physics, Acapella, avantgarde etc. ken ik allemaal en heb ze gehoord, maar ze leggen het allemaal af tegen een goed opgebouwd W.E. systeem. Voor wat betreft kwestie van smaak: volgens veel zeer ervaren audiofielen bestaat er niks beters dan een W.E. systeem!
Je moet het gehoord hebben om het te geloven, maar als je eenmaal een goed opgebouwd W.E. systeem gehoord hebt, is er geen weg terug meer. Zelfs de meest doorgewinterde audiofielen zijn doorgaans sprakeloos na het horen van een W.E. systeem.
Beste Maurice,
Zat eens op internet te kijken naar WE system, whoo groot, maar ben je ook bekend met german physiks of Acapella? Zijn ook Horn luidsprekers. Nou hoop dat er weer eens een hifishow komt.
En jaap, ben ook met jou eens dat het te maken heeft met smaak en betaalbaarheid.
Nou groetjes
Ja, de afmetingen van een W.E. systeem kunnen voor sommigen wat problematisch zijn. Maar de weergavekwaliteit van een dergelijk systeem is zo ongelooflijk goed dat men de afmetingen snel vergeet. Bovendien bestaat er niet zoiets als het “standaard” W.E. systeem. Western Electric stelde destijds uit hun omvangrijke programma steeds een voor de betreffende bioscoop passend systeem samen. Je kunt met W.E. componenten ook een kleiner, huiskamervriendelijker systeem opbouwen. Net zoals met moderne high end geldt hier dat je zelf in de hand hebt hoever je wil gaan.
De verkrijgbaarheid en betaalbaarheid van originele, bruikbare W.E. componenten is helaas een heel ander verhaal. Voor een compleet systeem (luidsprekers, tungar-voedingen en versterkers) ben je minimaal 2 ton kwijt, als er überhaupt eentje wordt aangeboden. De enige plek waar je vandaag de dag nog W.E. spullen vindt is Azie.
Alternatieven voor een W.E. systeem? Behalve een paar aziatische fabrikanten die W.E. spul nabouwen (G.I.P., Eltus, Westernlabo, Kanno, Line Magnetics etc.)
ben ik tot op heden nog niks bruikbaars tegen gekomen. Het enige alternatief voor een W.E. systeem is een ander W.E. systeem.
Klinkt een W.E. systeem beter dan bv. een Kharma systeem? Definitief ja! Heb Kharma systemen gehoord en ze kunnen, ongeacht prijs, niet tegen een W.E. opboksen. W.E. heeft veel meer emotionele diepgang. Het is moeilijk om precies uit te leggen wat een W.E. systeem zo onvergelijkbaar maakt. De gebruikelijke high end terminologie grijpt hier simpelweg niet meer. Bij moderne high end heb ik altijd het gevoel dat ik muziek luister en bij W.E. heb ik het gevoel dat ik muziek emotioneel ervaar. De klank van een W.E. systeem is in allerhoogste mate verslavend, meer dan alle andere systemen die ik ooit gehoord heb. De afmetingen van het W.E. systeem spelen voor mij derhalve geen enkele rol. Het is gewoon een kwestie van prioriteiten stellen.
Beste Maurice,
Het is overduidelijk dat je een liefhebber bent van W.E. Vergeet echter niet dat het allemaal aan komt op smaak (en betaalbaarheid / praktische inzet / etc). Als ik weer op een beurs ben, zal ik eens gaan luisteren.
amerikaans huis……
Haha… idd ja!
meer info over het WE systeem van silbatone
http://hifiheroin.blogspot.com/2011/01/ces-2011-big-western-electric-system.html
Past dit uberhaupt in een huis?
Las net over wat er allemaal is gezegt. Mijn mening is dat er vele goede systemen zijn, en ieder heeft zijn of haar smaak. Maar ik zelf ook heb nooit van WE system gehoord. Ik sta open om vele te beluisteren, dus wie weet in de toekomst. Voor mij geld dan ook dat ik voor een betaalbaar prijs zo goed mogelijk systeem probeer te hebben. Maar nogmaals er bestaan vele goed high end sets. Dus genieten van de spullen die er nu zijn. Groeten Derk Jan
Hey Jaap.
Laat me eens een vraag stellen: ooit een Western Electric systeem uit de 1930-er jaren gehoord? Kan ik je van harte aanraden. Ik durf bijna te wedden dat je je gaat afvragen wat er in de laatste 80 jaar op het gebied van audio apparatuur verbeterd is. En ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat er niet echt heel erg veel verbeterd is. Het enige wat beter is geworden zijn de signaalbronnen. Qua versterkers en luidsprekers is er voor wat mij betreft alleen achteruitgang geboekt. Ik ben al 35 jaar met high end bezig, van gekochte apparatuur tot aan zelfbouw toe. Ga er maar van uit dat ik al heel veel high end installaties beluisterd heb, waaronder ook Kharma. Tot mijn spijt kan ik echter helaas niet anders constateren dan dat de Western Electric versterkers en luidsprekers uit de jaren 30 nog steeds niet zijn overtroffen v.w.b. emotioneel involverende geluidskwaliteit. Zeker, moderne apparatuur is compacter, nagenoeg onderhoudsvrij en energiezuiniger.
Ben je op de High End in München geweest dit jaar? De Silbatone/Western Electric set up heeft daar voor flink wat opschudding gezorgd. als insider weet ik dat veel moderne high end fabrikanten daar helemaal niet zo blij mee waren. Een duitse kennis van mij schrijft voor een aangezien duits high end audio tijdschrift, en op mijn vraag welke installatie hij op de High End te München het beste vond antwoordde hij steevast: Silbatone/Western Electric!
Naar zijn mening zijn die oeroude W.E. theaterluidsprekers sowieso de beste ter wereld. En dat zegt een audio recensent!
Dat zal hij natuurlijk nooit en te nimmer in het tijdschrift openbaren, want dan gaan hem de adverteerders lopen.
Wat ik ermee wil zeggen is dat je er niet van moet uitgaan dat alles wat modern is automatisch beter is.
De piramides in Egypte zijn ook oeroud. Toch komt niemand op het idee om te zeggen: “slopen, die ouwe rommel, staat al meer dan 3000 jaar in de woestijn langzaam uit elkaar te vallen.”
Zo, en nu ga ik nog even met m´n eigen W.E. spullen spelen.
Beste Maurice,
Nee, ik heb nog nooit een Western Electric systeem-gehoord. Het zal vast heel goed zijn. Echter: mijn punt is dat er over smaak niet te twisten valt. Ik was onder de indruk van de Kharma-set. En dat waren meer aanwezigen. Als ik nu een Western Electric-systeem hoor, zal dat niet tot gevolg hebben dat ik het Kharma-systeem ineens bagger vind. Hoe goed het WE-systeem ook is.
En u kunt er ook gerust vanuit gaan dat ik meer systemen heb gehoord dan dit Kharma-systeem. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ik alwetend ben – in tegendeel: ik kan nog veel leren… -, maar ik heb wel een fatsoenlijke referentie. Dit systeem kwam uitermate rustig, neutraal, dynamisch en gecontroleerd over. Iets wat alleen high-end heeft naar mijn idee. Maar goed… kwestie van smaak / mening. Toch?
Ik denk overigens niet dat ze de piramides in Egypte laten staan omdat de bouwkwaliteit onovertroffen is. Dat zal meer met cultuurgoed te maken hebben :-).
Hey geert, waar ik ga spelen bepaal ik zelf, daar heb jij je niet mee te bemoeien.
Ik blijf bij mijn stelling. Moderne high end is prul.
Ieder zijn mening. Ik denk dat het nogal kort door de bocht is om te zeggen dat moderne high-end allemaal prul is. Naar mijn mening is er wel degelijk vooruitgang. Dat zie je bij nagenoeg alle elektronica. LCD tv’s van vijf jaar terug verbleken bij de huidige series. Auto’s worden stiller, zuiniger en comfortabeler en hifi weet steeds meer de realiteit te benaderen. Of dat uw smaak is, is een tweede. Maar dat is weer een hele andere discussie. Ik heb genoten van de demo bij Rhapsody. En natuurlijk vindt niet iedereen Kharma geweldig… maar daarom zijn er ook nog alternatieven. Toch?
Beste Jaap, Wij hadden het genoegen om gisterenavond ook aanwezig te zijn. Mooie recensie van het geheel. Alleen die prijzen… De loterij winnen maakt dit voor mij mogelijk. Alleen speel ik niet in de loterij:) Dus blijven soort avonden over; die zijn geen straf maar een goed begin van het weekend. Met dank aan Harry en Mies.
En wat jammer dat ene Maurice je site verpest met zijn ongenuanceerde mening. @Maurice ga ergens anders spelen! Dit is een van de drie goede Nederlandstalige websites naast audioreview.nl en hifi.nl waar serieus door en voor liefhebbers over muziek en apparatuur wordt geschreven. Verpest onze hobby niet.
Kharma is dure rotzooi die helemaal nergens naar klinkt! Net zoals moderne high end apparatuur voor geen millimeter meer klinkt.
U vraagt wat dan wel klinkt?
western Electric bioscoop apparatuur uit de 1930-er jaren. In klank tot op heden onovertroffen. Daar kan die kharma prul niet eens aan tippen.