We hebben al eerder geschreven over het goed plaatsen van luidsprekers. De reden is dat het een zeer belangrijk onderdeel is van de prestaties van een hifi-systeem. Hoe goed de luidsprekers ook zijn: als ze niet goed staan, klinkt het nergens naar. We bespreken nu een filosofie van Wilson Audio: niet de minste fabrikant!
Wilson Audio is een Amerikaanse luidsprekerfabrikant die in 1973 begonnen is. De eerste luidsprekers kwamen rond 1980 in omloop. Nu is het een waar icoon in de high-end kringen. Volgens ons is de Sasha Watt Puppy één van de populairste modellen vanwege betaalbaarheid en prestaties. Tevens denken we niet dat de Alexandria of de Maxx in veel woonkamers past.
Akoestiek
We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: behalve de luidsprekers, heeft nog een ander aspect een enorme impact op de prestaties van een systeem: akoestiek. Een goed geluid begint met een goede ruimte. Een ruimte met gecontroleerde galm, reflecties en demping. Nu gaan we daar niet nog een keer op in. Als u daar meer over wilt lezen, kijk dan hier eens:
Dat zijn twee verhalen waar akoestiek (en oplossingen daarvoor) aan bod komt. We gaan in dit verhaal er vanuit dat u al naar de akoestiek hebt gekeken. Nu gaan we de luidsprekers goed neerzetten.
Neutrale zone
Wilson Audio gaat bij het plaatsen van luidsprekers op zoek naar de neutrale zone in de kamer. Dit is een zone waarin de luidspreker het meest neutraal klinken: geen actieve werking van de achterwand, zijwand of directe reflecties van meubels. In veel gevallen is deze zone meer dan 50 cm van de achter- en zijwand. Houd daar dus rekening mee.
U kunt deze zone vinden in zes stappen (het is gemakkelijk als iemand op de luisterpositie zit):
- Ga tegen de muur achter de luidspreker (of waar de luidspreker komt) staan. Ga nu praten. Als het goed is, klinkt de stem klein en ‘hard’. Dat komt doordat u tegen de achterwand praat en het geluid direct reflecteert.
- Terwijl u praat, loop achterwaards rustig de kamer in (zorg dat er niets achter u staat). Loop parallel aan de zijwand. Als het goed is zal de stem steeds meer open en natuurlijk klinken.
- Op een gegeven moment zal de stem neutraal klinken. U hebt nu de ‘rand’ van de neutrale zone bereikt. (Plak hier een stukje tape).
- Als u verder loop (ongeveer 20 cm) zal op een gegeven moment de stem focus verliezen. Dit is het einde van de neutrale zone. Plak weer een stukje tape.
- Nu gaan we hetzelfde doen met de zijwand. Ga – op de ‘lijn’ van de neutrale zone van de achterwand – tegen de zijwand staan en ga weer praten. Op het moment dat de stem vrij komt, plak een stukje tape om het begin van de neutrale zone te bepalen. Loop weer verder om het einde te bepalen. Het punt waarop de neutrale zones kruisen, is het ideale punt.
- Voer het proces voor beide speakers uit om de neutrale zones te bepalen.
Theoretisch zou de zone parallel aan de achterwand lopen. Echter, door ramen, gordijen en meubels zal dit niet altijd het geval zijn. Besef dus dat de linker en rechter luidspreker niet even ver van de wand hoeven te staan! Ze moeten uiteraard wel symmetrisch worden ingedraaid voor een correcte weergave.
Akoestiek 101
Is akoestiek nog wel een punt van aandacht: is de ruimte bijvoorbeeld te ‘hard’, dan zijn er een paar gemakkelijke dingen die u kunt doen:
- Hang gordijnen op (dikkere stof dempt meer, dunnere stof minder)
- Leg een kleed voor de luidsprekers voor de eerste reflecties
- Planten in de hoeken dempen het laag een beetje
- Een boekenkast (gevuld :-)) is ideaal om galm te dempen. Wellicht een idee…
- Een bank van leer reflecteert (veel) meer dan een stoffen bank!
- Demping onder een salontafel kan onrust in de weergave verminderen!
- Alles al geprobeerd? Laat eens een meting doen! Er zijn veel bedrijven die zaken kunnen meten en kunnen helpen…
Lengte of breedte?
In principe zeggen we: plaats in de lengte. Toch hoeft dat niet, volgens Wilson Audio. Zij zeggen dat het ook wel in de breedte kan, zolang de neutrale zone maar klopt. Houdt er echter rekening mee dat in de breedte plaatsen wel lastiger is. Zeker om dat voldoende afstand van de luidsprekers ook belangrijk is: te dicht op de luidsprekers klopt de imaging vaak niet meer. Wij leggen in dit verhaal daar ook het nodige over uit.
Conclusie
In principe kan iedereen met deze tips een setje luidsprekers correct plaatsen. Het is wat werk (neem een paar uur), maar eenmaal geplaatst, hebt u de luidsprekers wel goed staan! En dat is zeker een paar uur van uw kostbare tijd waard. Immers: u geeft ook veel geld uit aan uw hobby!
Goh Jaap, weer een 5 sterren artikel. Heb een wens, het zou echt fantastisch zijn als de zoekmachine, die gebruikt wordt op de alpha-audio site, niet zoekt naar de exacte zin of woord. Ook Yung stuurt me via links, van de alpha-audio site, naar interessante feiten, die helaas niet getoond worden, indien de exacte zoekterm gegeven wordt.
Laatste regel, niet 🙁 vergeten.
Dag Ferdy. Je kan filteren op type artikel. Rechts naast het zoekveld zie je een pulldown menu. Dan kan je kiezen voor nieuws, reviews… etc.
Goedenmiddag Jaap, dat werkt 🙂 Deze site, is DE audo vraagbaak. Echt super, onbegrijpelijk dat er maar duizenden abonnees zijn. Maar nog fff en dan kan de server het niet meer aan. Want dit worden er straks meer dan honderdduizend. 🙂
Laten we het hopen! 😉
Hallo Jaap,
Op zolder heb ik een home cinema ingericht .
De ruimte is 10 x 7m van muur naar muur.
Rondom rond heb ik gordijnen opgehangen van plafond tot vloer,waarbij de gordijnen 1 meter van alle muren zijn opgehangen.
De visueleruimte is dus 8 X 5m ,dit is dus mijn reele film/muziekruimte.
De Speakers (opgesteld aan de korste muur) staan 1,2m van de achterste gordijnen,de luisterplaats eveneens op 1,2 m.
Speakers staan een 3,5m uit elkaar en tot aan de luisterplaats een 5,5m.
Volgens berekeningen (1/5 en3/5 van de lengte van de kamer)voor opstellen speakers/sweetspot , wordt er afgegaan dat dit tussen de muren gemeten wordt,maar hoe zit dat ,zoals in mijn geval, wanneer er volledig rondom gordijnen opgehangen zijn?
Om de afstanden te bepalen ,moet ik nog altijd rekening houden met de echte muren of met de gordijnmuren?
De speakers staan een +/- een 75cm van de zij(gordijn)wand 1,75 m van de echte zijmuren.
Wat betreft de eerste reflexies worden deze voldoende verstrooid door de gordijnen?
Als vloerbekleding heb ik een laminaten vloer ,voor de eerste reflecties ,is een tapijt nog aan te raden voor de speakers?
(Door de volledig omringde muur van gordijnen heb ik voldoende demping en nagalm is miniem)
Wat betreft de toe-in : hoe kan je dit best praktisch doen als je alleen bent ?
met vriendelijke groeten,
Rudolfie
Je moet bij metingen altijd uitgaan van de echte muren, aangezien met name de lage frequenties problemen geven en die worden niet tegengehouden door de gordijnen. Hoe dik ze ook zijn. De gordijnen -afhankelijk van de dikte – zullen vooral galm tegengaan en wat hoge tonen absorberen.
De harde vloer zal ik zeker voorzien van een tapijt op de eerste reflectie. Gordijnen zijn perfecte demping voor reflecties. Weet echter dat te veel dempen niet altijd wenselijk is. Ik zou achter de speakers geen gordijn hangen, maar een diffuser plaatsen voor meer diepte in het stereobeeld.
Toe-in is compleet afhankelijk van de speaker. Je kan dit alleen doen, maar het helpt als je zelf op de luisterplek zit en iemand draait. Draai tijdens het ‘tunen’ een vocaal stuk met (mannen)stem. Je voelt op een bepaald punt de stem op zijn plek vallen.
Dag Jaap,
Dank voor de snelle respons!
Bestaat de mogelijkheid om een tweetal foto’s van mijn home cinema ruimte, door te mailen?
Zo kan u beter een beeld vormen van het geheel.
Dit zijn wel panoramische foto’s dus de verhoudingen breedte /lengte ,klopt niet helemaal.
De ruimte tussen de gordijnen is 4,90 breed x 7 meter lang.
Ik heb aan de gordijnen achter de speakers een foto hangen ,ik weet niet of dit helpt voor het verstrooien van het geluid voor meer diepte in het stereobeeld te krijgen,zo niet hebt u enig idee welke diffuser ik zou moeten plaatsen? ( de achterste gordijnen zou ik liever niet kwijt willen omdat daar achter allemaal werkmateriaal ligt en de gordijnen deze mooi wegsteken)
Wat het vloerkleed betreft: de maximum breedte tussen het valluik van de zoldertrap en speakers is 1,2m ,als ik dus een vloerkleed met max 1,2m kan plaatsen is dit voldoende om de eerste reflexies op te vangen?
Met vriendelijke groeten,
Rudolfie
Beste Rudolfie,
Ik heb wel een idee hoor. Dus foto’s zijn niet nodig. Een foto gaat niet echt werken als diffusie. Meer als reflector.
Wellicht is het handig je even in te lezen op gebied van diffusie en absorptie. Dan heb je een idee wat deze zaken wél en niet kunnen. Op dat hier uiteen te zetten is wat te veel van het goede gok ik.
Het is niet per-sé nodig om de gordijnen weg te halen. Echter werkt diffusie achter de speakers beter dan absoptie.
Je kan simpel meten waar de eerste reflectie is op de vloer. Geluid reflecteert hetzelfde als licht. Dus als je op de zitpositie zit en je legt een spiegel op de vloer, moet je als je de speaker ziet, daar het vloerkleed leggen. 1,2 meter is beter dan niets…
Ok jaap,
ik ga me eens verdiepen in de stof van diffusie en absorptie ,en een spiegeltje bovenhalen om de eerste reflectie te zoeken,alvast bedankt voor de fijne en leerzame info die je gegeven heb!
met vriendelijke groeten,
Rudolfie
Heel erg graag gedaan!
Een vuistregel die belangrijk is:
– Diffusie zorgt voor verstrooiing zonder energie te verliezen (kan handig zijn om bepaalde gebieden te ‘bewerken’ als je niet de energie wil verliezen)
– Absorptie zorgt voor verlies van energie in een bepaald spectrum (kan handig zijn als je een flinke bult ergens in het spectrum hebt)
Je hebt vaak beide nodig in een ruimte. Ze versterken elkaar ook. Vaak ontstaan problemen in het laaggebied. Dat is lastig te behandelen zonder bass-traps.
En heeeel belangrijk: meten is weten… nooit zomaar met akoestische materialen gaan klooien.
Dag Jaap,
Ik ben nu al een paar maanden heel tevreden over mijn setje. Zoals je weet werd ik gek van de s-klank uit de speakers. Maar die is nu grotendeels verdwenen. Zou het kunnen dat mijn speakers na een jaar pas echt ingespeeld zijn?
De softdometweeter is enorm gekalmeerd en de alumium woofer produceert nu voldoende strak laag. Of waren het toch de van den huls? De set is nog steeds bright and forward en mijn huis is nog steeds kaler dan kaal. Dat is niet veranderd.
In elk geval is het nu een geluid dat eerder naar de frisse kant van neutraal neigt. Bijzonder transparant en snel. Ik ben nu ook wel aan deze sound gewend geraakt natuurlijk. Dus dat speelt ook mee.
Maar toch één voorbeeld. Mazzy star met hope sandeval dicht bij de micro. Ik kan nu eindelijk genieten van die prachtige plaat. Ook die laatste met the warm inventions, waar ik nu naar luister, klinkt bijzonder goed zonder storende elementen. Toch vreemd allemaal.
Ik ben heel benieuwd wat de dion zal doen in de set. Ik hou jullie op de hoogte. Eerst nog wat sparen.
Vriendelijke groeten
Geoffrey
Een speaker heeft geen jaar nodig om op klank te komen. Vaak kost het 200 uur of ietsje meer. Maar een jaar: nee… zijn er niet andere zaken veranderd? Kabels? Plaatsing? Andere meubels?
Hallo,
Ja, kabels veranderd. Van den hul analoog en digitaal. En vanaf dat moment veel betere sound. Het moeten haast de kabels geweest zijn.
Groeten
Geoffrey
Dat kan zeker… zeker een goede digitale kabel maakt een verschil met harde s-klanken. En weet dat vdH veelal wat warmte brengt.
Afstand tot achterwand is cruciaal. Door interferentie kunnen sommige lage tonen tot 6 dB worden versterkt, terwijl andere juist vrijwel worden uitgedoofd. Bij een grotere afstand tot de achterwand zul je daar minder last van hebben. Kan dit niet dan helpt soms een zwaar gordijn enigszins.
Klopt. Hebben we ook gemerkt in de nieuwe ruimte.
Hallo Jaap, ik heb onlangs twee PMC fact8 gekocht die in in de lengterichting in mijn huiskamer van 8*4 heb staan. Bank staat op de sweet spot. Naast een prachtig en transparant geluid mis ik de diepe bas in het geluid. Ik ben versterkers aan het testen (o.a. de NAD M22 gehad) en heb nu 2 monoblokken (ma 3.2) van AVM.
Voor de speakers ligt een grote vloermat en er is veel hout en boeken in de kamer waardoor ik niet de reflecties heb van stenen muren en plavuizen. Zijn er nog andere factoren of moet ik een heel ander type versterker gaan proberen?
Lijkt mij wat stug dat het aan de AVM zou liggen.
Frequencyrange 50 kHz
Damping factor >200
Rated Power 420 Watt (4 Ohm) / 220 Watt (8 Ohm)
Lijkt mij voldoende om heel die PMC op te blazen
Kan een kwestie van comb filtering zijn.
Ze staan net te dicht of te ver van de muur
http://www.genelec.com/answers-library
Even kijken onder “I am not getting enough bass, do I have a backwall cancellation?”
Nog beter is om een freqency sweep te doen en de response te meten: http://www.roomeqwizard.com/
Aardige handleiding: http://audiophysic.de/aufstellung/index_e.html
Hallo Vincent,
Dank voor je tips. Wat je zegt die AVM is meer dan genoeg. De hogere damping factor is overigens goed te merken t.o.v. de stereo sa 3.2.
Ik had een staande golf niet verwacht omdat er tegenover de speakers veel ‘rommel’ is. De conussen zitten zo’n 60 cm van de achterwand wat in de gevarenzone zit volgens genelec. Ik ga puzzelen met opstelling en gordijnen.