Ze lijken wel te groeien aan bomen: de usb-dacs. Elk zelfrespecterend merk heeft er nu wel een, of in ieder geval een product waar het in verwerkt zit. Arcam natuurlijk ook. De rDAC kennen we al, maar de versie met draadloze distributie – via Kleer-technologie – hebben we nog niet beluistert.
De rDAC is een klein, mooi afgewerkt, aluminium doosje met vier inputs: usb, optisch, coaxiaal en draadloos. Nu zijn de eerste drie niet heel bijzonder meer: usb is zwaar in opkomst en zit eigenlijk wel op elke moderne dac, optisch en coaxiaal kennen we al tientallen jaren, maar draadloos zien we niet vaak. Ja, de Cord Cordette heeft het. Maar heel veel andere apparaten hebben we nog niet gezien.
Netjes afgewerkt!
Mensen gaan graag op het uiterlijk af. En dat heeft Arcam heel goed begrepen. De zilver-aluminium behuizing oogt uitstekend en voelt uitermate goed aan. Het heeft – heel slim – een Apple ‘look and feel’, waardoor een plek op het hifi-meubel een prima optie is. De behuizing is ook vrij dik, waardoor storing – draadloze communicatie even daargelaten – niet snel naar binnen zal komen. De knop bovenop is voor de input-selectie en voelt lekker aan. Als je druk, is de klik goed voelbaar.
Are we Kleer?
De draadloze Keer-technologie is niet nieuw. Het is sinds 2007 beschikbaar en wordt onder meer door Mercedes gebruikt om in de auto draadloos audio naar hoofdtelefoons te sturen. De technologie werkt op de 2,4 GHz-band – net als wireless lan en bluetooth – maar SMSC (de ontwikkelaar van de technologie) meent dat het niet stoort, omdat het heel weinig bandbreedte nodig heeft. Het werkt wel lossless tot 16bit 44KHz audio. Toch knap! Als u geïnteresseerd bent in details: kijk hier in de whitepaper van Kleer en hier in de brochure.
De basis
Arcam heeft een prima basis gekozen voor de rDAC. We zien aan de usb-kant de welbekende Texas Instruments TAS1020b: een asynchrone usb-controller die secuur zijn werk doet en niet afhankelijk is van de stabiliteit van de pc, of laptop. Als spdif-recievers zien we een tweetal Wolfson 8805′s. Deze stuurt het signaal door naar een 8741, tevens van Wolfson. Een dac die uit 2007 stamt en goed ontvangen is. Wij kennen hem als soepel, detailrijk, rustig en mild. De Burr Browns (TI) zijn doorgaans iets robuuster van klank, al ligt dat ook geheel aan de implementatie van de dac. Door wat voor opamps wordt hij bijgestaan bijvoorbeeld. In het geval van de Arcam twee LME49722 van National Semiconductor.
Het draadloze deel, verzorgd door Kleer, wordt geregeld door een controller-chip van Atimel (de AT91SAM7S32). De data die binnenkomt, gaat eerst door twee ‘vertaalchips’: lvc244a van TI. Daarna gaat de data door de Wolfson-dac. Het is een iets complexer traject van vanaf USB of spdif.
Interferentie
Volgens SMSC moet de Kleer-techniek geen probleem opleveren met wifi. Echter, wij hebben het anders ervaren. We hebben de meegeleverde dongle – niet veel groter dan een gewone usb-stick – in een Asus UL30A-notebook gebruikt. Het koppelen van de rDAC met de dongle is een fluitje van een cent, zolang je gewoon de handleiding volgt. Kwestie van het ‘lock’-knopje op de dongle indrukken en daarna de knop op de rDAC even ingedrukt houden. Klaar.
Echter, nadat we hebben gelockt met de rDAC valt ons draadloze netwerk de hele tijd weg. We kunnen ook bijna geen netwerken meer vinden met het notebook. Als we de dongle eruit halen, hebben we in een keer weer wél verbinding. Rara, hoe kan dit? Jazeker: het Kleer-netwerk interfereert met ons wifi. Als we via 5GHz verbinden (een optie van Wireless-N), dan is er niets aan de hand. Iets om rekening mee te houden als u problemen hebt met wifi!
Stressloos
Goed, we zijn draadloos verbonden, hebben de htpc via usb gekoppeld (Audioquest Coffee) en de Squeezebox classic via coax (Art Speak). De rDAC stuurt het signaal analoog naar onze Pass Labs X2.5 die weer twee vM PA333’s voedt. Deze sturen het signaal naar een tweetal Lentus Audio Duo’s. We zijn klaar om te luisteren!
Het eerste wat we spelen is ‘Spiders Web’ van Katie Melua. Een prachtig nummer, als je het ons vraagt. De rDAC zet – zowel via usb, als via spdif en Kleer – een zeer open soundstage neer. De presentatie is mild, detailrijk en met veel detail.
Opvallend is dat draadloos uitstekend klinkt. Geen kilheid, rafelig hooggebied of dunne vocalen. Dat horen we niet vaak zo goed. Echter, de usb-ingang en spdif-koppeling geven een beter resultaat. Iets meer rust en basis dan de draadloze optie. Tussen usb en spdif horen we nagenoeg geen verschil in kwaliteit. De spdif heeft naar ons idee nog iets meer rust, maar dat kan ook door de bron komen: de Classic heeft een aparte voeding en veel minder interferentie dan een pc.
Uiteraard hebben we nog veel meer gedraaid dan Katie Melua. In de week die we met de rDAC hebben geleefd, is nagenoeg elk genre voorbij gekomen: rock, pop, ballade, klassiek, metal, house, triphop, hiphop, etc. En geen enkele keer hebben we gedacht: ‘nou, dit klinkt niet zo lekker’… De rDAC is een allrounder; zoals het hoort. Het zet simpelweg keurig bits om naar een analoog signaal. En dat doet Arcam zonder te discrimineren.
Conclusie
De Arcam rDAC is een heerlijk apparaatje. Het is veelzijdig door de vier ingangen en de draadloze communicatie. Daar willen we wel even wat kwijt: interferentie is wel degelijk mogelijk, dus is het eigenlijk geen fool-proof systeem. Wij hebben echt problemen met het wifi-netwerk gehad. Iets om rekening mee te houden. De overige ingangen werken uiteraard probleemloos. De klank van de rDAC is uitstekend. Maar dat mag ook wel, gezien de prijs van 529 euro. Is de Arcam rDAC te duur? Nee, in het geheel niet. Maar de concurrentie is wel moordend!
Deze recensie vind ik ook in geen enkele groep terug. Enkel met de zoekfunctie. Klopt dit? Zouden er nog reviews zijn die tussen de mazen van het net gevallen zijn. Wel jammer want die zouden anders meer gelezen of herlezen worden. Toch?
Klopt. Sommige oudere reviews zijn na de update verloren gegaan in de structuur. Helaas.
Hallo,
Oplossing voor het interferentieprobleem op de 2.4 GHz frequentie:
Ik heb de Arcam aangeschaft, omdat ik mijn mp3’s van mijn laptop draadloos naar mijn Marantz PM7001-versterker wil sturen, met BNS-soundcolumn II-speakers. Ik gebruik WinAmp voor het afspelen van mp3’s. Na enkele goedkope streamers te hebben geprobeerd in de prijsklasse 50-100e, met een enorm bedroevende kwaliteit, toch besloten diep in de buidel te tasten voor deze Arcam rDAC-KW met USB rWAVE-dongle (totaal ?525,-).
Geluidskwaliteit: supermooi, helder, 100x beter dan via een kabel van laptop->versterker (wat eigenlijk niet om aan te horen is). Heel veel detail te horen. Het blijft een tikkeltje digitaal klinken bij de heel hoge tonen, maar het blijft natuurlijk ook digitale muziek. Maar benadert zeker de cd-speler kwaliteit. Mijn mp3’s zijn 320 kbs; misschien ligt het digitale randje daaraan (?). Maar ook de TV, die ik via optische kabel aansluit op de Arcam, geeft superhelder geluid, met datzelfde digitale randje. Maar al met al ben ik zeer blij met wat ik hoor.
Maar, nu komt het, de interferentie. Om de haverklap valt het internet uit en hapert de muziek steeds enkele seconden. Vreselijk irritant.
Ik ben gaan speuren op internet en één oplossing is dus inderdaad de 5GHz-frequentie, zoals beschreven hierboven (zo kwam ik ook op deze pagina terecht). Mijn router ondersteunt de 5GHz, maar mijn laptop helaas niet (Asus EEE1215B). Dit gold ook voor mijn IPhone, deze ontvangt geen wifi met 5GHz. Dus de 5GHz frequentie is dan helaas geen oplossing.
In je router kun je echter ook de wifi-standaarden instellen. Mijn router (Cisco Linkyss E2000)ondersteunt de:
IEEE 802.11b, 802.11g en 802.11n
Standaard staat deze op “gemengd” en gebruikt hij alle bandbreedtes, voor een optimale snelheid. In de gemengde stand, interfereerde dit voortdurend met de Arcam rDAC. Stel je de netwerkmodus echter in op BG-gemengd, waarmee je de 802.11n breedte dus niet meer gebruikt voor je draadloos internet, dan werkt dat super 🙂 Geen uitval van internet of muziek.
ik ben geen computer-expert, maar ik maak hieruit op dat de Arcam rDAC-KW op de 802.11n zit. De “N” is de snelste wifi-standaard. Het kan zijn dat je wifi langzamer wordt (zonder n-band), maar ik merk er weinig van. Dit is beter dan mijn vrij nieuwe laptop vervangen door een laptop die wel 5 GHz ondersteunt.
Succes.
Gr. Koen
Dag Koen,
Interessant! Ik heb het niet geprobeerd, maar het klinkt ook wel logisch, omdat al die standaarden op een nét andere frequentie zitten. Heb je ook weleens alleen wifi-n geprobeerd?
Toch is het wel heel jammer, want wifi-N gaat tot gemiddeld 300 mbit (je houdt maximaal 90 mbit over, maar daar gaan we nu niet op in :-)) en wifi G gaat tot maximaal 54 mbit, waarvan je ongeveer 15 tot 16 mbit over houdt. Dat is toch een factor 5 trager! Als het niet belangrijk is, maakt dat niet uit, maar het lijkt mij niet heel comfortabel.
Wel bedankt voor je goede uitleg!
Groet,
jaap
Hoi,
Mijn tv heeft een optische out (dts2.0), deze kan ik dus aan de rdac koppelen. Ik vroeg me af of je dan ook met de volumeknop van je tv de volume van de externe speakers kan instellen. Of moet je de optische out van de tv aan een versterker koppelen?
Gr
Dro
Dag Dro,
Dat ligt een beetje aan je tv. Sommige tv’s kunnen volume via de digitale uitgang regelen. Dit gaat dan door bit-compressie. Echter: dat is niet altijd het geval. In het tweede geval moet je dan de rdac gewoon aan een versterker koppelen en daar het volume mee regelen. Dat is altijd beter, omdat met bit-compressie de dynamiek verloren gaat.
Ik heb een hrt streamer2, wat ik eigenlijk moet hebben is een versterker met een usb dac ingebouwd, bestaat dat?
Die bestaan zeker. Van Medevoort heeft de MA260 en we hebben nu een Cambridge Audio 651A ter test die een usb-ingang heeft. Er zijn er ongetwijfeld nog een paar!
Jaap,
Nog 1 ding, de xonar stx of streamer II? Ze kosten allebei 150 euro.
De xonar D2 die ik heb is geweldig, doe ik wel goed als ik ze verlaat en overstap naar de HRT?
Alvast bedankt,
Dro
Dag Dro,
De Streamer II is zonder twijfel mooier dan de Xonar STX. Beide gebruikt in combinatie met een htpc en de HRT is prettiger in het midden / hoog en detailrijker. Bovendien is de beeldvorming wat netter van de HRT.
Groeten en succes!
Jaap,
Ik heb nu de HRT STREAMER II+, deze mag ik tot dinsdag testen van de winkelier.Eenmaal aangesloten merkte wij (3 personen) meteen al verbetering in tegenstelling tot de rDac. Het was ook een goed gelegenheid om de HRT en de Apogee te vergelijken. De Apogee was merkbaar beter het was foutloos, vloeiender. Wij waren al tevreden met de HRT, maar de Apogee bewees dat geluid nog beter kon!
Wat ik jammer vind van DACs is dat de prijs/kwaliteit verhouding niet goed is. Ik had veel meer verwacht van DACs rond de 500 euro. Ik zou deze DACs voor rond 250 euro zetten, als je m tegenover mn xonar zet van 120euro is de geluidsverbetering niet 5x maar 2x.
Ik las dat je de gewone streamer ook hebt getest, deze spreekt me meer aan, de prijs is rond de xonar series. Het verschil tussen de streamer en de + is toch niet zo groot, Ik denk dat ik uiteindelijk voor de gewone HRT ga..
HRT maakt erg leuke spullen. Krachtig, rond, compleet en voldoende detailrijk. Enige wat mij wat tegen staat, is dat de dac gevoed is door de usb-poort. Deze moet dus behoorlijk stabiel zijn. Een aparte usb-kaart in de pc zorgt ervoor dat de dac wat beter gevoed wordt. Er zijn ook aparte voedingen voor apparaten als de HRT Streamer. Het verschil tussen de Streamer en Streamer + is inderdaad niet schokkend. De Pro daarentegen is waanzinnig goed…
Dank voor het delen van je bevindingen… dat helpt de lezers van Alpha Audio weer. En het laat zien dat een dac simpelweg moet passen in de set en dat de balans tussen componenten juist moet zijn. Toch grappig… nietwaar? Ik zou de HRT Music Streamer + klankmatig toch op niveau van de rDAC zetten. Echter: in tegenstelling tot de rDAC biedt deze geen extra ingangen. En meer ingangen kan extra geld waard zijn natuurlijk.
hey Jaap,
Ik ga vanmiddag een tweede hands apogee mini dac (450,-) testen. Heb jij ervaring met deze dac? Wat ken je hierover zeggen?
http://www.hifi.nl/recensies/1726/Apogee-Mini-Dac.html
Dag Dro,
Nee, die heb ik nog niet kunnen beluisteren. Ik ben benieuwd wat je ervan vindt. Schijnt enorm vloeiend en ‘analoog’ te spelen. Zou je kunnen laten weten hoe deze presteert?
Wat doet wasapi eigenlijk?! Moet een software wasapi hebben voor DACs? Itunes heeft wasapi maar vlc niet. Of zou je ook met directsound al beter geluid horen?
Wasapi staat voor Windows Audio Session API. Een API is een API is een application programming interface. Wasapi laat het door een aangepaste API toe een programma direct met de hardware te communiceren. Zónder dat het dus eerst door een aantal software-layers heen moet. (Er zijn twee modi, maar daar ga ik je niet mee vervelen). Wat is het voordeel van een directe lijn? Geen software die knoeit met bits, geen processing die het audiosignaal beïnvloedt… kortom: een pure stroom van bits die de audiokaart kan omzetten naar muziek. Het verschil is echt schokkend!
Software moet Wasapi ondersteunen. Je ziet het vaak ook voor het audio-apparaat staan als je in de software een keuze maakt voor een geluidkaart. Directsound is niet beter… dan gaat het nog steeds door een aantal layers heen. Wasapi is de énige manier om fatsoenlijk muziek af te spelen met een PC. Speel dus bij voorkeur met iTunes en schakel wasapi in…
Jaap
Ik ben teleurgesteld dat t niet werkte, hoe dan ook ik gooi de handdoek nog niet in de ring. Ik ga rdac weer kopen (ander winkel) en betere usb kabel gebruiken (max 15 euro). Ik hoop op dat t lukt.
Hoe bedoel je met transparante luidspreker? Mijn speakers koste 1200 pst daar kan t toch niet aan liggen?
Of wat adviseer je mij, andere dac misschien?
Bedankt voor de reacties, waardeer ik!
Gr
Dro
Hoeveel een speaker kost, maakt in wezen niet zoveel uit. Een ontwerp kan fout zijn. Maar nogmaals: ik ken deze Klipsch niet. Wel weet ik dat een Klipsch over een hoorntweeter beschikt en dat dat behoorlijk kan aanzetten in het hoog. Wellicht overstemt dat wat andere gebieden in de weergave?
Plaatsing van luidsprekers en akoestiek is gigantisch belangrijk. Véél belangrijker nog dan kabels… staan je luidsprekers goed?
Een andere usb-kabel zal heel weinig uitmaken als je oudere kabel gewoon goed was. (heb ik over geschreven; staat in achtergrondartikelen). Beter kan je een setje analoge interlinks bij RU-Connected halen… die klinken prima.
Als je geen verschil hoort tussen een Asus Xonar DX en een rDAC, dan heeft een andere dac naar mijn idee geen zin.. dan zit er óf iets in de pc niet goed (denk aan Software), of iets in de set…. Jammer dat ik de actieve Klipsch-set niet ken… anders zou ik je nog iets meer kunnen helpen.
Ben benieuwd of je het opgelost krijgt…
Ik heb m terug gebracht, ligt het niet aan mn actieve klipsch speaker?
Beste Dro,
Dat zou kunnen. Ik ken de Klipsch-luidsprekers niet. Maar feit is natuurlijk: hoe transparanter de luidspreker, hoe beter je verschillen kan waarnemen. Ik kan helaas niet zo op afstand bepalen waar het aan kan liggen dat je geen groot verschil hoort.
Groeten,
jaap
Ik merk wel een klein verbetering ( geluid is iets voller en warmer) maar tis niet WOWW! en ik twijfel of die 429 euro waard is. Ik gebruik itunes en vlc voor .flac
De Asus is een prima geluidskaart. Maar ik vind het wel opmerkelijk dat je geen groot verschil hoort. Analoog uit met een – weliswaar prima – interne geluidskaart of via asynchroon usb met een rDAC… Monster maakt overigens troep… :-). Maar zelfs met die kabel moet je een goed hoorbaar verschil horen in laag, rust en korreligheid / ruwheid in het hooggebied. Is je beeldvorming ook niet luchtiger en preciezer geworden? Ik vind het zo vreemd…
Als ik door folders klik hoor ik kraken kliks en his , is dat normaal met rdac? Hoe bedoel je met ligt misschien aan de versterking? Ligt het niet aan de dac zelf? Ik heb nu monster kabel aangesloten, geen verschil..
Dag Dro,
Nee, dat is niet normaal. Welke speler gebruik je om mee af te spelen? Foobar is goed, net als XBMC, aangezien je dan WASAPI kan gebruiken.
En heb je de rDAC op een ‘vrije’ usb-poort gezet? Vaak zitten er maar twee usb-hubs in een pc. Als de hub behoorlijk bezet is, kan het voor vreemde kliks etc zorgen.
Wat ik aanraad is een aparte usb-kaart met twee poorten. Deze heb je als pci-express, of gewoon als ‘doorlus’ versie die je op het moederbord kan aansluiten (meestal aan de rand van het mobo). Deze hebben doorgaans een eigen usb-controller.
Jaap,
De rDac vandaag gekocht, meteen aangesloten, ik hoor geen verschil met mn oude asus xonar D2?! Waar ligt het aan, kabels?
De xonar d2 naar speakers (klipsch xf-48) heeft een rca (2xrca 1x 3.50mm) van 12 euro (2m) en de rDac naar speaker (klipsch xf-48) heeft rca van 3 euro (2m).. Ik ben heel sceptisch als het gaat om kabels, welke kabels moet ik dan nemen? Zoals het nu naar klinkt heb ik spijt van die 429euro:(
gr,
DRO
Dag Dro,
Wow… dat is vreemd! Ik ken beide producten en heb ook beide getest. De rDAC is echt niet een beetje beter dan de D2! Ik vermoed dan óf de versterking of toch echt de kabels. Wees niet bang: je hoeft echt geen vermogen aan bekabeling uit te geven om een fatsoenlijk resultaat te boeken. Kijk eens naar RU Connected kabels. Goedkoop en gewoon goed… Raad ik je toch aan, want bij analoge interlinks is afscherming en weerstand zéér bepalend voor de kwaliteit.
Succes!
Zeer goede review Jaap!
Zou je kunnen vertellen welke beter geluid produceert, de Xonar essence ONE of deze rDAC? Ik zit al heeeel te lang op de release van de xonar, mn geduld raakt bijna op en ik sta op het punt deze rDAC aan te schaffen. Jaap wat moet ik doen, wachten op Xonar of niet?
gr,
DRO
Wacht nog een paar dagen. Ik heb de One nu hier. Ga morgen beginnen met de test!
Hartelijk dank Jaap voor de prettig leesbare en uitgebreide bespreking.
Dank ook dat je een foto van het binnenwerk hebt geplaatst; het is altijd interessant om ook te kunnen zien wat er onder de kap zit. Maar zo smaakvol als het apparaat er van buiten uit ziet, zo lelijk is het van binnen met die scheef staande elco’s. De klank mag dan uitstekend zijn, doch ik vraag mij af hoe het met de levensduur is gesteld als gevolg van dat liefdeloze soldeer werk. Een product dat ook van binnen zorgvuldig gemaakt uitziet, geeft mij altijd meer vertrouwen in dat product.
Demian
Beste Demian,
Dank je voor je reactie. Alpha Audio schroeft standaard alle apparaten open om een blik in het binnenste te kijken. Luisteren is en blijft het belangrijkst, maar afwerking en oog voor detail is ook absoluut belangrijk. Er zijn vandaag de dag nog maar heel weinig fabrikanten die handwerk leveren. Het gros ontwerp wel zelf, of past een bestaand product aan, maar laat het elders fabriceren vanwege kostenbesparing. Jammer, maar dat is wel de realiteit. De rDAC KW klinkt prima, maar het is inderdaad zichtbaar dat het in China gemaakt is. Overigens hoeft dat niet te betekenen dat het product technisch slecht in elkaar zit. Zolang de kwaliteitscontrole scherp is, kan het prima tien jaar mee gaan. Maar alle elco’s keurig rechtzetten zullen ze in China niet doen. Dan moet je toch bij de merken gaan kijken die alles met de hand maken. Maar ja: daar betaal je ook voor.
Vriendelijke groet,
Jaap Veenstra