De klassieke Top 400 wordt op NPO Radio 4 uitgezonden. De Top 400 is de klassieke tegenhanger van de Top 2000, met het verschil dat de lijst korter is, terwijl er eeuwen aan muziek is om uit te kiezen in plaats van decennia. Een Top 4000 zou eerder op zijn plaats zijn, maar goed.
De eeuwige nummer 1
Zoals ‘Bohemian Rhapsody’ van Queen altijd op nummer 1 staat, zo staat de ‘Mattheus Passion’ van Johann Sebastian Bach altijd op nummer 1 in de Top 400. Dat is zo gegroeid. De dirigent Willem Mengelberg van het Concertgebouw begon met de jaarlijkse opvoering rond Pasen in 1899. Tegen de Tweede Wereldoorlog was de kwaliteit van zijn uitvoering vermaard. Die traditie is gegroeid en anno 2021 kunt u rond Pasen altijd een uitvoering bij u in de buurt vinden, vaak georganiseerd door een lokaal koor.
Als u nog nooit de Mattheus live hebt gehoord kan ik het aanraden. Het is een bijzondere ervaring, zittend in een vaak net te koude kerk op een ongemakkelijke stoel, luisterend naar wat vaak een mengeling is van professionele en amateur musici en zangers die ontzettend hard gewerkt hebben om een mooie uitvoering te geven. Het doet wat met je, het is onmogelijk om niet geraakt te worden. Juist de sfeer van een kerk, met vaak een indrukwekkende nagalm, versterkt dat effect.
Is de Mattheus het beste wat er ooit geschreven is? Net zo min als dat de ‘Bohemian Rhapsody’ het beste nummer is dat ooit geschreven is. Het is traditie, een gezamenlijke gedeelde ervaring. Er zijn vele uitstekende opnames te vinden op de streaming diensten van de ‘Mattheus Passion’. De uitvoering van het Collegium Vocale Gent onder Philippe Herreweghe is hemels.
J.S. Bach: Matthäus-Passion, BWV 244 – Collegium Vocale Gent, Philippe Herreweghe, Harmonia Mundi, 2007
Populaire componisten
Van welke componisten komen de meeste werken voor? Deze tabel laat de top 10 zien:
| Componist | Aantal werken |
| Johann Sebastian Bach | 39 |
| Wolfgang Amadeus Mozart | 20 |
| Ludwig van Beethoven | 17 |
| Franz Schubert | 16 |
| Arvo Pärt | 14 |
| Gustav Mahler | 12 |
| Georg Friedrich Händel | 9 |
| Antonio Vivaldi | 8 |
| Felix Mendelssohn Bartholdy | 8 |
| Pjotr Iljitsj Tsjaikovski | 8 |
Bach, Mozart en Beethoven zijn niet verrassend. Arvo Pärt is dat wel. Over Pärt valt veel te vertellen, maar dat is voor een ander artikel.
De hekkensluiters
Het is veel interessanter om te kijken naar de laatste drie plaatsen van de Top 400. De kans is groot dat je daar de ‘onbekende juweeltjes’ kan vinden, stukken die minder vaak uitgevoerd worden, maar grote kwaliteit hebben.
Plaats 400 is voor Symfonie no.3 van Schumann. Ik moet iets opbiechten: Schumann is een componist waar ik me nooit goed in verdiept heb. Teveel concerten waarbij een stuk van Schumann een opvuller was en ik mezelf na een paar minuten afvroeg hoe lang het nog ging duren. Tot ik deze geweldige uitvoering van het Orchestre Révolutionnaire et Romantique onder John Eliot Gardiner hoorde. Sprankelend! Vurig! Vol leven! Dus Top 400: dank je wel voor het rechtzetten van mijn onbenulligheid.
Schumann: Complete Symphonies – Orchestre Révolutionnaire et Romantique, John Eliot Gardiner, Archiv Produktion, 1998
Buiten giert de herfststorm. We doen de dikke fluwelen gordijnen dicht, steken de open haard aan, openen een goede fles wijn en branden kaarsen. We geven ons over aan de romantiek van de cellosonate van Rachmaninov die op plaats 399 staat. Je kan als cellist helemaal over de top gaan met dit stuk, of je doet het op een wat meer bronstige en onderkoelde manier zoals Alexander Chaushian, waardoor de impact van de meest romantische passages maximaal is. Je zou bijna rode oortjes krijgen van deze cello erotiek. Met Yevgeny Sudbin op de piano heeft BIS hier een puik album afgeleverd voor de lange, koude winternachten.
Rachmaninov – Borodine – Chostakovitch : Russian Cello Sonatas – Alexander Chaushian (cello), Yevgeny Sudbin (piano), BIS, 2011
Op plaats 398 vinden we ‘Psalm 130’ van Lili Boulanger. De zussen Lili en Nadia Boulanger zijn grote namen in de muziek. Lili is de eerste vrouw die de prestigieuze compositieprijs Prix de Rome heeft gewonnen. Lili had een zwakke gezondheid en is op zeer jonge leeftijd gestorven, ze is slechts 24 jaar oud geworden. Nadia heeft als docent compositie op het conservatorium vele grote componisten uit het begin van de vorige eeuw opgeleid. Zoals dat helaas vaak gaat in de geschiedenis zijn vrouwen met statuur meestal onderbelicht. De laatste jaren zijn er veel projecten rond het werk van de zussen Boulanger geweest, als rehabilitatie van hun positie in de muziekgeschiedenis.
Houd u van grootse koorwerken, zoals bijvoorbeeld de ‘Carmina Burana’ van Carl Orff, dan zal ‘Psalm 130’ van Boulanger u verbazen. Het is bij vlagen een groots en indrukwekkend werk, zonder bombastisch te worden. De uitvoering van het BBC Philharmonic Orchestra en City of Birmingham Symphony Chorus, met de geweldig zingende mezzo-sopraan Ann Muray, is verbluffend.
Boulanger: Psalm 24 / Faust Et Helene / D’Un Soir Triste / D’Un Matin De Printemps / Psalm 130 – BBC Philharmonic, City of Birmingham Symphony Chorus, Yan Pascal Tortelier, Chandos, 1999
Dag Martijn,
Bedankt voor uw koppelingen naar Qobuz.
Het Andante uit de eerste cello sonata op de CD van Rachmaninov heeft mij bijzonder aangesproken. Meteen bij mijn favorieten geplaatst.
Altijd fijn om nog eens gewezen te worden op prachtige muziek.
Gr
Bart
Beste Bart,
Daar doen we het voor! Fijn.
Joseph Haydn, een van de allergrootsten, komt er af met 3 vermeldingen. Nog laag in de ranglijst ook (198, 370 en 379…) Geen enkele symfonie, strijkkwartet of een van zijn hemelse pianotrio’s. Onbegrijpelijk, onthutsend zelfs. Maar ja, de kiezer heeft gesproken…Arvo Part:
14 composities, waarvan een zelfs in de top 3…kom nou toch…Een lichtpunt: in 2019 was er slechts één compositie van Haydn in de lijst…
Je ziet terug in de lijsten dat componisten waar een jaar of een thema rond is georganiseerd, waar veel van te horen is geweest in concertzalen en op radio 4, dat die hoog scoren. Pärt is in de mode, maar ik denk vooral ook omdat zijn muziek in de pandemie veel mensen troost brengt.
Klopt wel wat je zegt. Het tweede pianoconcert van Shostakovich is een fors aantal plaatsen gestegen (147, tegen 339 in 2020) waarschijnlijk door de live-uitvoering hiervan met Juja Wang en het Rotterdams Philharmonisch. (2 oktober; NTR ZaterdagMatinee) Maar 10 jaar geleden stond Pärt al in de top 3 (Spiegel im Spiegel stond in 2012 zelfs op plaats 2…) Met de pandemie kan dat weinig van doen gehad hebben. Wat mij betreft neo-spiritueel geneuzel…maar iedereen moet/mag dat natuurlijk zelf bepalen!!
Misschien wordt de volgende editie Top 4000 dat zou beter zijn, want heel erg veel, wat schrijf ik, de meesten van de klassieke muziek liefhebbers, hebben nog geen 1% gehoord van gecomponeerde werken. Ging de verzameling CD’s rippen, het viel mij op hoe weinig muziek ik ken van componisten. Ook van Bach of Mozart, heb het vaker op alpha-audio geopperd hoe mooi klassieke muziek is. En niet begrijp dat men luistert naar hetzelfde genre muziek, via een installatie van rond de €40.000,– Een installatie in deze prijsklasse wordt echt benut, wanneer je een uitvoering in het Concertgebouw hebt gehoord. Daarna via de stereo set van €1000,– dan is het gevoel wat je kreeg bij de live uitvoering niet aanwezig. Dat setje met de State-of-the-art prijs, laat jouw hetzelfde beleven, het is een verslavend want je wilt blijven luisteren.