Muzikale series – deel 5 – Beethoven

Inleiding

Vraag iemand om het eerste wat bij de woorden ‘klassieke muziek’ spontaan binnenvalt te zingen en de kans is groot dat het ‘ta-da-da-daah’ is. De beroemde opening van de vijfde symfonie van Ludwig van Beethoven.

De muziek uit het laatste deel van zijn negende symfonie ‘Alle menschen werden brueder’ is in dit tijdsgewricht toepasselijker dan ooit. Beethoven zelf heeft de belegering van Wenen door de troepen van Napoleon meegemaakt. Informatie die ik opdeed in de fantastische podcast reeks over het leven van Beethoven door de Belgische zender Klara.

Een getormenteerd leven

Het leven van Beethoven is dat van een getormenteerd man. Een streber, maar ook een onzekere perfectionist. Hij was ongelukkig in de liefde en werd getroffen door doofheid. Luisterend naar zijn levensverhaal is het duidelijk dat hij zich al op jonge leeftijd bewust was van zijn plek als componist in de geschiedenis. Zo te horen was hij ook redelijk onuitstaanbaar omdat hij zich voorstond op dat feit.

De twijfelende perfectionist zocht desondanks continue bevestiging bij de mensen om hem heen. De handicap van zijn toenemende doofheid maakte dat moeilijk, wat een persoonlijk drama was. Zijn doofheid zat niet zozeer zijn leven als componist in de weg, maar isoleerde hem van zijn sociale omgeving.

Beethoven’s werk uitgelicht

De podcast was aanleiding om in zijn rijke oeuvre op zoek te gaan en Beethoven weer eens in het verdiende spotlicht te zetten. De podcast plaats hem goed in context van de tijd waarin hij werkte als componist en je kan niet anders dan enorme bewondering hebben voor de grote vernieuwer die hij was. Voor zijn tijdgenoten wat hij een avant-gardist met de status van een popster.

Beethoven heeft zeker geen easy listening geschreven. Hij heeft veel routinewerk gedaan, componist zijn was net zo’n gewoon beroep als bakker of timmerman in zijn tijd. De werken waar hij zich echt aan heeft gezet zijn met recht grote klassiekers geworden.

Het is onvoorstelbaar hoeveel opnames van zijn werk voorhanden zijn, dus waar begin je? Het wordt al een stuk overzichtelijker met een restrictie dat de uitvoerders uit Nederland afkomstig zijn. Daarnaast is een keuze gemaakt in de drie belangrijkste categorieën van zijn werk: de symfonieën, zijn piano werken en zijn kamermuziek.

De symfonie als vehikel voor een visie

Voorafgaand aan Beethoven waren symfonieën een soort invuloefening. De template stond vast, het publiek wist wat het kon verwachten en het was aan de componist om te laten horen hoe goed deze de vorm van de symfonie beheerste. Luister maar eens naar de werken van Mozart en Haydn. Hoe muzikaal en geweldig ze ook zijn, ze zijn uitwisselbaar. Beethoven is steeds verder buiten de gebaande paden getreden en heeft de symfonie gemaakt tot de uitdrukking van een persoonlijk idee, iets wat componisten tot op de dag van vandaag nog steeds zo invullen.

Er is geen componist die zo goed heeft weten te schilderen met de klankkleuren van de instrumenten in een orkest als Beethoven. Er is geen orkest dat dit zo goed laat horen als Het Orkest van de 18^de Eeuw.

Het orkest speelt op replica’s van instrumenten zoals deze gebouwd werden eind 18^de eeuw. Instrumenten uit die periode klinken anders, ze zijn vaak zachter van klank, hun onderlinge verhoudingen zijn anders dan met moderne instrumenten.

Deze geweldige reeks live uitvoeringen onder leiding van Frans Brüggen in De Doelen zijn stuk voor stuk pareltjes. Voor uw auteur ook een fijne herinnering, ik heb Frans Brüggen vaak gezien in deze concertzaal, hetzij met zijn eigen orkest of met het Rotterdam Philharmonisch. Dat waren nooit routinematige uitvoeringen. De fijne klankbalans van de vernieuwde Grote Zaal van de Doelen is duidelijk hoorbaar, de opnames zijn gemaakt in 2011 na de verbouwing. Het zijn prettige opnames om naar te luisteren, de dynamiek is natuurgetrouw, de aangebrachte details in de muziek van het orkest komen mooi over.

Brüggen en zijn musici weten wel raad met de muziek van Beethoven. Het enthousiasme en de liefde voor deze muziek spat eraf. Nergens klinkt het geforceerd, de uitvoeringen zijn logisch, de muziek verrassend en fris.

Ludwig van Beethoven: The Symphonies (Live from Rotterdam, 2011) – Frans Brüggen, Orchestra of the Eighteenth Century, Glossa, 2012

Gerelateerde artikelen

Multitest phono pre-amps - Deel 2 - MoFi - Cambridge - Musical Fidelity - ProJect - Primare

Multitest phono pre-amps - Deel 1 - Gold Note - Graham Slee - AVID - MOON

Over de Grimm MU2 - Deel 1 - Het digitale gedeelte