Een kleine bookshelf voor ?3000? Daar zullen de meeste consumenten wel even over moeten nadenken. Voor hetzelfde geld heb je ook een grote vloerstaander. Ook keurig afgewerkt en met een groter frequentiebereik. Toch heeft Bowers & Wilkins het aangedurft om een bookshelf luidsprekertje met 6,5 liter inhoudt in de markt te zetten voor dit geld. En ze zijn zeer zeker van hun zaak. Terecht?
De PM1 heeft een zeer klassiek uiterlijk. Verwar dit niet met oudbollig, want dat is de PM1 niet. De lijnen zijn mooi vloeiend, de afwerking is subliem en dankzij de Nautilus tweeter heeft de PM1 ook wel een soort ‘space age’-look.
Waarom heb ik het dan over een klassiek uiterlijk? Dat heeft alles te maken met de hout-afwerking. Het vineer is bijvoorbeeld van écht hout en is mooi afgewerkt met lak. De zwarte grille en de soort rubberen coating over de lengterichting zorgen voor een mooi contrast. Het randje – aluminium? – om de grille geeft een chique detail. Het doet een beetje denken aan de aluminium lijsten bij Audi, BMW of bijvoorbeeld Mercedes. Kortom: premium class.
Bijpassende stands
Iets wat Bowers & Wilkins heel goed heeft gedaan, zijn de bijpassende stands. Helaas niet standaard, maar een extra van 500 euro. Dat is een pittig prijskaartje voor een paar statieven. Toch moet u begrijpen dat de stand een significante invloed heeft op het geluid. Indien u stands hebt die u kunt vullen, speel dan maar eens zonder zand, dan voor de helft gevuld en vervolgens helemaal gevuld. U zult horen dat het klankbeeld verandert. Niet gek als u bedenkt dat de luidspreker trillingen doorgeeft aan het metaal (of hout, of ander materiaal). Dat gaat meeresoneren als de stand niet genoeg gevuld is. Niet wenselijk.
Om die reden heeft Bowers & Wilkins een zeer zware (schatting is net zo zwaar als de PM1 die 9,3 kg weegt), stabiele stand ontwikkeld voor de PM1. Uiteraard geheel in de stijl van de speaker. Kortom: hetzelfde hout, dezelfde lakafwerking en dezelfde contrasten met zwart. Het resultaat is een prachtig geheel: de luidspreker en stand zijn één. Een leuk detail is dat de luidsprekerkabel door de voet heen kan, waardoor deze goed weg te werken is.
Carbon
Eén van de redenen dat Bowers & Wilkins zo trots is op deze luidspreker, is vanwege de tweeter. Allereerst is ook hier de Nautilus-tweeter toegepast: het buisje bovenop de behuizing. Dit buisje waarin de tweeter verwerkt zit, is helemaal ontkoppeld. Er kunnen geen trillingen van de behuizing naar de tweeter en andersom. Als je aan het buisje voelt, is merkbaar dat er een soort rubber tussen zit. Nu is het is geen rubber, maar een ander materiaal, maar het voelt vreemd en wat fragiel. Nu zult u niet van plan zijn om de luidspreker aan de tweeter op te tillen, maar wij waren wel wat huiverig voor kinderhanden. Afblijven dus.
In deze buis zit een bijzondere, nieuw ontwikkelde tweeter. Een aluminium reinforced dome met een carbon-rand. Omdat de rand van de tweeter nu veel steviger is, is het ‘breekpunt’ van de tweeter 10 Khz verlegd. Van 30 KHz naar 40 KHz ongeveer. Hij haalt wel meer, maar dan is de vervorming wat groter.
Weer carbon
Bowers & Wilkins is bij de PM1 losgegaan op carbon (koolstof). Niet gek: het is een licht, stijf en supersterk materiaal. Vandaar dat ook de woofer versterkt is met dit materiaal. Het resultaat is dat de 13 cm woofer behoorlijk op zijn donder kan krijgen, zonder dat dat problemen oplevert.
Nog een leuke toevoeging bij de woofer is een anti-resonantie ‘kussentje’ dat in het midden van de woofer is geplaatst. Dit ‘foam-kussentje’ absorbeert ongewenste resonanties, waardoor volgens B&W een schonere en meer open weergave ontstaat. We zullen het horen.
De diepte in
Het zwakke punt van een bookshelf is vaak het laaggebied. Bookshelf kunnen vanwege hun compacte vorm niet zo diep gaan als een vloerstaander. Tsja: dat is niet echt anders met de PM1 die volgens de specificaties van 42 tot 60 KHz haalt met -6dB. Het -3 dB punt ligt op 48 KHz – 22 KHz. Laten we zeggen dat het lekker loopt van 50 Hz tot 25 KHz. Dat is zeer netjes voor een luidspreker met iets meer dan negen liter inhoud! We hebben het slechter gezien.
Toch zeggen cijfers lang niet alles. Het gaat ook om de druk die een luidspreker kan opbouwen. Een grotere woofer die in een grotere behuizing zit, kan bij dezelfde frequentie meer druk opbouwen dan een kleiner woofertje in een kleine behuizing. Hou daar dus rekening mee als u specificaties gaat vergelijken.
De praktijk
De PM1 weet, ondanks de compacte afmetingen, behoorlijk wat indruk te maken. We hebben op twee configuraties gespeeld: allereest op een Cyrus Q Power met een Squeezebox Classic. Dit was tijdens de inspeel periode (er zaten nieuwe tweeters in ons testmodel) waarbij de set in een aparte ruimte heeft gestaan. Akoestisch was deze ruimte zeker niet optimaal, maar toch hebben we fantastische momenten beleefd. De Cyrus met twee keer 50 – 70 watt had geen enkele moeite met de PM1’s. De set klonk zeer energiek, optimistisch en strak. Tel daar een indrukwekkend podium met veel hoogte en diepte bij op en je hebt voor relatief weinig geld een high-end gevoel.
De tweede set waarop we spelen, is ons standaard testysteem: een Pass Labs X2.5 met twee vM PA333’s, een Tentlabs b-DAC en een htpc met xbmc. Het is duidelijk dat we nu meer watts en controle hebben (de PA333 mono levert 300 watt). Echter, dit is pas echt merkbaar op hogere volumes. De Cyrus wist door zijn schone en overtuigende karakter, en zijn opmerkelijke temperament heerlijk te spelen. (overigens is de voeding van de Cyrus niet mis). De PA333’s hebben meer vermogen, maar de PM1’s hebben dit – ondanks de 84 dB rendement – niet écht nodig. Het gaat meer om schoon vermogen en lage vervorming. Dat geldt ook voor de bron: de PM1 lieten zéér duidelijk de tekortkoming van de Squeezebox horen! De b-DAC weet veel preciezer en vloeiender te spelen dan een SB Classic. Gelukkig maar: het zou niet best zijn als deze op hetzelfde niveau speelden.
Superschoon
Opvallend tijdens het luisteren naar de PM1, is dat de speaker erg schoon en precies speelt. Met name in het midden- en hooggebied valt dit op. Daar is het voor een mens ook gemakkelijker te horen. Wij zijn niet heel gevoelig voor lage tonen. De nieuweling van Bowers & Wilkins speelt in het midden en hoog zeer schoon, rustig en detailrijk. En dat zonder ooit (te) scherp of onrustig over te komen. S-klanken zijn mooi fris, maar niet scherp. Daardoor komen vocalen erg natuurlijk uit de PM1. Die tweeter is echt een knap staaltje werk!
In het laag horen wij zonder twijfel veel definitie. Ook bij de TRON-soundtrack, waarbij zéér veel laagdetail hoorbaar kan zijn, weet de PM1 te overtuigen. Heeft het evenveel laag en laagdruk als de Lentus Audio Duo’s? Nee, natuurlijk niet. Dat is een vloerstaander die tot 35 Hz kan gaan. Heeft de PM1 voldoende laag? Jazeker. In een niet al te grote woonkamer, zult u zeker geen laag missen met deze bookshelf.
Open en diep
De grootste kracht van de PM1 vinden wij de beeldvorming. Nu is dit doorgaans al een kracht van een tweeweg bookshelf, maar de PM1 gaat een stuk verder. Bij de nieuwe B&W is het stereobeeld zo ongelooflijk open, breed, hoog en diep, dat we eraan twijfelen of het nog beter kan dan dit. In ieder geval in deze prijsklasse hebben we het nog niet beter gehoord.
Als we bijvoorbeeld een nummer van Jason Mraz opzetten, strekt het stereobeeld echt van muur naar muur. Tevens gaat het bijzonder ver de diepte in en komt het beeld ruimschoots boven de PM1’s. Het beeld is hoger dan bij de Duo’s, wat we echt een prestatie vinden. Wellicht ligt het aan de bandtweeters van de Duo’s die een ander afstraalgedrag hebben.
Het mooie aan de beeldvorming, is dat je echt een live-gevoel krijgt als je naar de PM1’s luistert. Dat moet prachtig zijn bij klassieke stukken. Wij zijn geen echte klassiek-kenners, maar we kunnen ons voorstellen dat liefhebbers van akoestisch werk, of klassieke stukken erg blij zullen zijn met deze PM1’s.
Conclusie
Wat een lofzang op Alpha Audio. Maar ja: we moeten eerlijk zijn. De PM1 is echt een goede luidspreker met bijzonder weinig kritiekpunten. Het midden en hoog is superschoon en detailrijk. Het laag gaat diep voor een bookshelf en de afwerking is subliem. Wat wilt u nog meer? Kortom: zoekt u een hoge segment bookshelf voor een niet al te grote ruimte, dan is de PM1 één van de top-aanraders van Alpha Audio. Moet u wel rekening houden met het feit dat de versterking en bron een kritische factor vormen. De PM1 houdt van schone versterking!
